Etiket: ilik nakli

İlik Nakli Nedir?

Çocuklarda daha fazla görülmekte olan ve kanser türlerinden biri olarak bilinen lösemi, ilik nakli yapılmadığı sürece kötüye giden bir süreçten oluşur. Çocukluk dönemlerinde sıkça karşılaşmakta olduğumuz ve ilik naklinin yapılması şart koşulan lösemi hastalığı, toplam da yaklaşık olarak 3 yıllık bir kemoterapi tedavisi sürecine tekabül eder. Peki nedir ilik nakli ve nasıl yapılır? Yapılmadığı takdirde neler meydana gelir? Gibi pek çok soru da akıllarda yer alıyor. Lösemili çocuklar için yaklaşık 3 yıl boyunca uygulanan bir tedavi mevcuttur. Ancak çocukların bünyesi bu tedaviye yanıt vermediği takdirde, ilik nakli yapılması şart hale geliyor. Bazen tedavilere cevap alınamayan durumlarda bazense özel durumlardan kemiğe ilik nakli yapılması şart koşuluyor.

Nasıl Yapılır

İlik nakli, sağlam bireylerden alınan kan ve kök hücrelerin, lösemili hücrelere aktarılmasıdır. Bu durum birinci derece akrabalar arasında yapılabiliyor. Genellikle kan ve doku yapıları uyuşan anne ve babalardan, kardeşlerden, uygun olan akraba vericilerinden kemik iliği nakli sağlanabiliyor. Kök ve dokular birbirine uyum sağladığı takdirde, iyileşme süreci derhal devreye giriyor ve lösemi hastalığı yavaşça kendini yok etmeye başlıyor. İlik nakli yapılması için ilk şart elbette önceden uygulanan tedaviye yanıt alınamamasıdır. Yanıt alınamadığı zaman ya da çok acil ve özel vakalar meydana geldiğinde ilik nakli yapılabiliyor. Genel anestezi altında ve genel bir operasyonla alınan dokular, yine aynı işlem altında lösemili hücrelere aktarılır.

 İlik naklinin yapılabilmesi için mutlaka ana ve kök hücrelerin dolu açısından uyum sağlıyor olması gerekir. Ufak yan etkileri olan ilik nakli, yapılmadığı takdirde, tedaviye yanıt alınsa dahi hastalık ilerleyen zamanlarda yeniden kendini gösterebilir. Bu nedenle yanıt alınamayan tedavi sonuçlarında mutlaka ilik naklinin uygulanması gerekir. Ancak uygun ilik naklinin yapılabilmesi için gerekli olan tüm test ve araştırmaların da yapılması gerekir. Genel olarak uygulanan ilik nakilleri ise, olumlu sonuçlar verir ve yaklaşık olarak %43 oranında iyileşme sürecine gidilir. İlik nakli aynı zamanda doğmamış bir kardeşten alınan ana ve kök hücreler eşliğinde de sağlanabilen bir uygulamadır.

İlik Nakli Nasıl Yapılır?

İlik nakli genel olarak bakıldığında aslında özel bir tedavi yöntemidir. Çocukluk çağında daha fazla meydana gelen ve lösemi hastalığı olarak bilinen bu hastalık bir kanser türüdür. Çoğu zaman tedaviye yanıt verilir ancak tedaviye yanıt alınamadığı zamanlar, ilik nakli yapılması şarttır. İlik nakli, lösemili çocuklara, birinci derece akrabalarından alınan ana ve kök hücrelerin aktarılması ile yapılan bir işlemdir. Genel anestezi altında gerçekleştirilen bir operasyon sayesinde alınan kök hücreler lösemili hastaya aktarılır ve böylece yeni tedavi süreci başlamış olur. Ana ve kök hücreler ameliyathane ortamında alınır. Anneden, babadan, kardeşten, doğmamış kardeşten, dondurularak saklanan kemik iliklerinden ve özellikle damarlarda dolaşan kan hücrelerinden alınan ana ve kök hücreler uyum sağladığı takdirde ilik nakli gerçekleştirilir.

Uygulama Nasıl Yapılır

Alınan ana ve kök hücreler dondurulur. Gerektiği zaman verilir. Genel anestezi ile uyutularak yapılan bu işlemler sonrasında başarı ve iyileşme oranı yaklaşık olarak %43 oranındadır. Tamamen bu işlem için özel olarak geliştirilen iğneler kemik iliği naklinde kullanılır. Kemikten ilik almak ve yine kemiğe hücreleri enjekte edebilmek için özel iğneler kullanılır. Özel iğneyle alınan ana ve kök hücreler aynı şekilde özel iğneyle lösemili hücrelerin içerisine enjekte edilir. Nakil işlemleri yapıldıktan sonra yaklaşık olarak 3 haftalık bir süreç geçmesi beklenir. Eğer hücreler birbiri ile uyum sağlarsa, kan hücreleri çalışmaya ve kendini yenilemeye başlar. Hızlı bir şekilde yeni yapım aşamalarına geçilir.

Yaşam Kalitesi Artar

Vericiden alınan ana ve kök hücreler, lösemili hastaya damar yoluyla enjekte edilir. Eğer henüz hücrelerin verilme zamanı gelmemişse, alınan hücreler özel torbalarda dondurularak bekletilir. Kemik ilik naklinde meydana gelen başarı oranları da her geçen gün artmaktadır. İlik naklinin yan etkileri içerisinde ise ufak tefek komplikasyonlar yer alabilir. İlik nakli uygulandıktan sonra, yaklaşık olarak 1 yıl içerisinde lösemili çocuklar artık sağlıklarına tamamen kavuşabiliyor ve normal yaşantılarına da yeniden dönüş sağlayabiliyorlar. Kök hücreler vericiden alınırken ya da donöre verilirken, her hangi bir sakınca yoktur. Alınan hücreler olabildiğince azdır ve zarar vermez.

 

 

İlik Nakli Veren Kişiye Zararları

İlik vericiden nasıl alınır? Veren kişiye zararları var mıdır?

İlik naklinin uygun olup olmadığını tespit etmek için öncelikle aile içerisinde doku grubuna uyan kardeş varsa o kişi bulunmaya çalışılır. Bunun için bazı kan testleri ve diğer testler uygulanır. Vericiden alınan kemik iliği norkoz ile yapılmaktadır. Kalça kemiğinden iğne yapılarak enjektörlere ilik toplanması sağlanır. Toplanan ilik miktarı hastanın yapısına ve ağırlığına göre değişiklik gösterir. İlik nakli vermenin vericiye zararı neredeyse yok denecek kadar az olmaktadır. Çok nadir olarak yan etki tespit edilmiştir. Toplanma işlemi ameliyathane koşullarında gerçekleşmektedir. Vericide düşük miktarda kansızlık görülebilir. Bunun için ağızdan verilen demir hapları ile birlikte 1-2 hafta sonra tam olarak normale dönmektedir. Verici 3-5 gün içerisinde işine ya da okula gidip normal hayatına dönebilmektedir. Görüldüğü üzere ilik nakli veren kişiye zararları neredeyse yok denecek kadar az yan etkileri bulunmaktadır.

Ne kadar sürer?

Vericiden kök hücre toplanma süreci bazı işlemlere tabii tutularak gerçekleştirilmektedir. Verici kişinin iki gün boyunca hastanede yatması gerekmektedir. İlk gün yatış işlemleri, ikinci gün ilik alım işlemleri ve üçüncü gün ise taburcu işlemleri gerçekleşmektedir. Kemik iliği alım işlemi ise ortalama 1 saat sürmektedir. Kandan kök hücre alımı işleminde vericinin deri altına beş gün boyunca bir hormon enjekte edilmesiyle kök hücrelerin aktifleştirilerek dolaşım halinde bulunması sağlanır. Bu işlem hemşire ya da pratisyen doktor tarafından yapılabilmektedir. Diğer süreç olan kandan kök hücrelerinin toplanması ise ayakta özel aferez aracıyla gerçekleştirilmektedir. Bu işlemde 3-4 saat arasında sürmektedir. Burada yeterli kök hücre elde edilememesi durumunda ertesi günü yeni bir alım işlemi başlatılabilir.

Vericideki riskler

İlik nakli için kemik iliği alım işlemi ağrılı olarak gerçekleşeceği için genel anestezi yöntemi uygulanmaktadır. Genel anestezi de oluşabilecek riskler ise 1:50.000’ten daha düşük bir ihtimal olarak belirtilmektedir. Alım sonrası yara ağrısı ve anestezi sonrası yan etki olarak mide bulantısı nadiren de olsa olabilmektedir. Tüm yaralarda olduğu gibi enfeksiyon riskine karşı da dikkatli olunmalıdır. Alım yapıldığında gerçekleşen tüm işlemler steril ameliyathane koşullarında olduğu için gerekli tedbirler alınmış olup ilik nakli için riskler minimuma indirilecektir.