İlik Nakli Nedir?

İlik nakli nedir sorusunu bu yazımızda sizlerle paylaşmaya çalışacağız. Lösemi, lenfoma gibi hastalığı olan kişilerde belli başlı tedavi yöntemleri uygulanmaktadır. Bu kişiler tedavilere karşılık olarak hastalıklarının iyileşme dönemine girmesi ya da hastalığın ilerlemesinin durdurulması gereklidir. Hastalığın özellikle durması için bu hastalara kemoterapi ve radyoterapi gibi tedavi yöntemleri uygulanmaktadır. Ama bazı hastalarda hastalığın durması gibi bir durum söz konusu olmaz. Hatta hastalık durmayarak, ilerlemesi de mevcut olabilir.

Özellikle de çocukluk çağında olan hastalar için de lösemilerde esas olan ilaçla tedavi yapılmasıdır. Toplamda 3 ya da 3.5 yıl süren bir dönem boyunca alınan ilaçla tedavi sonucunda %85lere varan başarı oranı alınmaktadır. Bazı vakalarda ise tedaviye cevap alınamamaktadır. Bundan dolayı da ilik nnakli bu hastalarda zorunlu hale gelmektedir. İlik nakli yapılmasının ana amacı ise kan hücrelerinde ana kök hücrenin sağlam bireylerden alınarak lösemi hastası olan kişiler için geri verilmektedir. Böylece kişilerde normal kan naklinin yapılması gerekmektedir. Böylece kan nakli kolayca bir şekilde yapılmaktadır.

İlik nakli alımında herkesten bu nakil yapılmamaktadır. Bazı kişilerden alınarak bazı kişilerden ise alınmayabilir. Kemik iliği alımını özelliklede uygun birinci dereceden kardeşlerden ve nadiren diğer aile bireylerinden alınabilmektedir. İlik nakli yapılan kişiler, sağlık bakımından en iyi tedaviyi görerek zamanla sağlıklarına kavuşabilmektedirler.

Kimler İlik Nakli Yapabilir?

Kimler ilik nakli yapabilir sorusuna ise şöyle bir cevap verebiliriz. Özellikle de kimlerin ilik nakli yapacağını doktorunuzdan ve çevrenizde bulunan bir kan nakli bankosundan da detaylı bir şekilde bulabilirsiniz.

Lösemi hastası olan kişilerin birinci dereceden kardeşleri ile nadiren de olsa yakın aile bireylerinden de kemik iliği nakli yapılabilmektedir. Ya da doku grubu uygun olan ama lösemi hastası olan bireyle akraba olmayan kişilerden de kemik iliği nakli yapılabilmektedir.

Ya da en çok kullanılan yöntemlerden biri olan hastanın kendi kemik iliğinin kemoterapi öncesinde alınarak dondurulması ve daha sonra hastaya tekrardan kan yapılabilmesi adına naklinin gerçekleştirilmesi işlemi de en çok kullanılan yöntemler arasında yer almaktadır.

İlik Nakli Nedir?

İlik nakli, kanser hastalarının son evresinde kemoterapi ya da ameliyat gibi tedavi yöntemleri işe yaramadığı zaman başvurulan bir yöntem olarak bilinmektedir. İlik nakli yapıldıktan sonra hasta 3-4 haftalık bir süreç içerisinde iyileşmektedir. Ancak bazen doku uyuşmazlığı gibi problemlerden ya da hastalığın çok fazla ilerlemesinden kaynaklı olunarak bu tedaviden olumlu sonuçlar alınamayabilmektedir.

İlik Nakli Kimler Arasında Olur?

İlik naklinin olabilmesi için ilk olarak dokuların tamamen uyumlu olması gerekmektedir. Eğer bir kanser hastasına ilik nakli yapılacaksa ilk olarak aynı anne ve babadan olan kardeşlere bakılır. Genellikle kardeşlerin dokuları birbiri ile istenen düzeyde uyumlu olmaktadır. Ancak bazen kardeşler arasında da doku uyuşmazlığı olabilir ya da hastanın kardeşi olmayabilir. Böyle bir durumda eğer aile de uygun görürse yeni bir kardeş fikri oldukça mantıklıdır. Çünkü yeni doğan kardeşlerden alınan plasentalar istenilen doku uyumuna sahip olmaktadır. Üstelik bu plasentalar oldukça zengindir.

Kardeş ya da yeni kardeş alternatifleri mümkün değilse de doku uyumu olan yeni bir donör arayışına girilir. İlik nakli yapılacak kişiler ile verici yani donör arasında bazı testler yapılması gerekmektedir. Bu testler ilk olarak doku uyumunun olup olmadığı ile ilgilidir. Bunun için doku bankalarından yardım alınabilir. Eğer birden fazla doku uyumu olan donör bulunursa da gerekli olan kan sayımları yapılır ve kök hücreleri en fazla kan üreten donörler seçilir.

İlik Nakli Nasıl Yapılır?

İlik naklinin yapılabilmesi için öncelikle donöre bazı belgeler imzalatılmalıdır. Ardından vericiye genel anestezi uygulanır. Kemik içinden hastaya yetecek kadar iliğin alınması için özel iğneler kullanılır ve bu işlemler oldukça kolay işlemlerdir. Vericiden yeteri kadar ilik alındıktan sonra, hastaya damar yolu ile bu ilik nakil edilir. İlik nakli sonrası dikkat edilmesi gereken bazı durumlar vardır.

Vücudumuzdaki bağışıklık sistemi hücreleri, vücudumuza yabancı bir hücre girdiği zaman onu öldürmek ister bu nedenle doku uyumunun çok büyük önemi vardır. Eğer yapılan testlere rağmen en küçük bir uyumsuzluk varsa nakil işleminden sonra yeni gelen sağlıklı hücreler, vücudumuz tarafından öldürülür. Bu nedenle nakil sonrası ilk 3 hafta çok önemlidir. Eğer bir problem yaşanmazsa hasta %90 oran ile sağlığına kavuşur.

İlik Nakli Nedir?

Çocuklarda daha fazla görülmekte olan ve kanser türlerinden biri olarak bilinen lösemi, ilik nakli yapılmadığı sürece kötüye giden bir süreçten oluşur. Çocukluk dönemlerinde sıkça karşılaşmakta olduğumuz ve ilik naklinin yapılması şart koşulan lösemi hastalığı, toplam da yaklaşık olarak 3 yıllık bir kemoterapi tedavisi sürecine tekabül eder. Peki nedir ilik nakli ve nasıl yapılır? Yapılmadığı takdirde neler meydana gelir? Gibi pek çok soru da akıllarda yer alıyor. Lösemili çocuklar için yaklaşık 3 yıl boyunca uygulanan bir tedavi mevcuttur. Ancak çocukların bünyesi bu tedaviye yanıt vermediği takdirde, ilik nakli yapılması şart hale geliyor. Bazen tedavilere cevap alınamayan durumlarda bazense özel durumlardan kemiğe ilik nakli yapılması şart koşuluyor.

Nasıl Yapılır

İlik nakli, sağlam bireylerden alınan kan ve kök hücrelerin, lösemili hücrelere aktarılmasıdır. Bu durum birinci derece akrabalar arasında yapılabiliyor. Genellikle kan ve doku yapıları uyuşan anne ve babalardan, kardeşlerden, uygun olan akraba vericilerinden kemik iliği nakli sağlanabiliyor. Kök ve dokular birbirine uyum sağladığı takdirde, iyileşme süreci derhal devreye giriyor ve lösemi hastalığı yavaşça kendini yok etmeye başlıyor. İlik nakli yapılması için ilk şart elbette önceden uygulanan tedaviye yanıt alınamamasıdır. Yanıt alınamadığı zaman ya da çok acil ve özel vakalar meydana geldiğinde ilik nakli yapılabiliyor. Genel anestezi altında ve genel bir operasyonla alınan dokular, yine aynı işlem altında lösemili hücrelere aktarılır.

İlik naklinin yapılabilmesi için mutlaka ana ve kök hücrelerin dolu açısından uyum sağlıyor olması gerekir. Ufak yan etkileri olan ilik nakli, yapılmadığı takdirde, tedaviye yanıt alınsa dahi hastalık ilerleyen zamanlarda yeniden kendini gösterebilir. Bu nedenle yanıt alınamayan tedavi sonuçlarında mutlaka ilik naklinin uygulanması gerekir. Ancak uygun ilik naklinin yapılabilmesi için gerekli olan tüm test ve araştırmaların da yapılması gerekir. Genel olarak uygulanan ilik nakilleri ise, olumlu sonuçlar verir ve yaklaşık olarak %43 oranında iyileşme sürecine gidilir. İlik nakli aynı zamanda doğmamış bir kardeşten alınan ana ve kök hücreler eşliğinde de sağlanabilen bir uygulamadır.

İlik Nakli Nasıl Yapılır?

İlik nakli genel olarak bakıldığında aslında özel bir tedavi yöntemidir. Çocukluk çağında daha fazla meydana gelen ve lösemi hastalığı olarak bilinen bu hastalık bir kanser türüdür. Çoğu zaman tedaviye yanıt verilir ancak tedaviye yanıt alınamadığı zamanlar, ilik nakli yapılması şarttır. İlik nakli, lösemili çocuklara, birinci derece akrabalarından alınan ana ve kök hücrelerin aktarılması ile yapılan bir işlemdir. Genel anestezi altında gerçekleştirilen bir operasyon sayesinde alınan kök hücreler lösemili hastaya aktarılır ve böylece yeni tedavi süreci başlamış olur. Ana ve kök hücreler ameliyathane ortamında alınır. Anneden, babadan, kardeşten, doğmamış kardeşten, dondurularak saklanan kemik iliklerinden ve özellikle damarlarda dolaşan kan hücrelerinden alınan ana ve kök hücreler uyum sağladığı takdirde ilik nakli gerçekleştirilir.

Uygulama Nasıl Yapılır

Alınan ana ve kök hücreler dondurulur. Gerektiği zaman verilir. Genel anestezi ile uyutularak yapılan bu işlemler sonrasında başarı ve iyileşme oranı yaklaşık olarak %43 oranındadır. Tamamen bu işlem için özel olarak geliştirilen iğneler kemik iliği naklinde kullanılır. Kemikten ilik almak ve yine kemiğe hücreleri enjekte edebilmek için özel iğneler kullanılır. Özel iğneyle alınan ana ve kök hücreler aynı şekilde özel iğneyle lösemili hücrelerin içerisine enjekte edilir. Nakil işlemleri yapıldıktan sonra yaklaşık olarak 3 haftalık bir süreç geçmesi beklenir. Eğer hücreler birbiri ile uyum sağlarsa, kan hücreleri çalışmaya ve kendini yenilemeye başlar. Hızlı bir şekilde yeni yapım aşamalarına geçilir.

Yaşam Kalitesi Artar

Vericiden alınan ana ve kök hücreler, lösemili hastaya damar yoluyla enjekte edilir. Eğer henüz hücrelerin verilme zamanı gelmemişse, alınan hücreler özel torbalarda dondurularak bekletilir. Kemik ilik naklinde meydana gelen başarı oranları da her geçen gün artmaktadır. İlik naklinin yan etkileri içerisinde ise ufak tefek komplikasyonlar yer alabilir. İlik nakli uygulandıktan sonra, yaklaşık olarak 1 yıl içerisinde lösemili çocuklar artık sağlıklarına tamamen kavuşabiliyor ve normal yaşantılarına da yeniden dönüş sağlayabiliyorlar. Kök hücreler vericiden alınırken ya da donöre verilirken, her hangi bir sakınca yoktur. Alınan hücreler olabildiğince azdır ve zarar vermez.

İlik Nakli Riskleri Nelerdir?

En çok yapılan nakil işlemlerinden biri olan kemik iliği nakli, lösemi hastalığına büyük umut oluyor. Vücutta normal olmayan hücrelerin zamanla artarak kemik iliğinde bulunan normal hücrelerin yerine geçmesi ile insanda kansızlık meydana gelir. Bu da savunma hücrelerinin azalmasına ve vücudun enfeksiyonlara karşı daha açık hale gelmesine neden olur. Kanser tedavilerinde son yıllarda %80’e varan başarı oranları sağlayan ilik nakli, kanserde mücadelede hastalara büyük bir umut oluyor. Ancak yine de her şeyde olduğu gibi kemik iliği nakli için de bazı riskler mevcut. Peki, ilik nakli riskleri nelerdir?

Vücutta sağlıklı kan üretimini engelleyen kemik iliği hastalıklarının ortaya çıkması durumunda nakil gerekir. İlik nakli gereken hastalıkların başında kan hastalıkları gelmektedir. Hastalık tedavisi sırasında yapılan tedavilere yanıt vermeyen hastalarda ilik nakli yapılır. İlik nakli yöntemleri arasında en az risk taşıyan yöntem “otolog ilik nakli“dir. Kanser hastalıklarının ileri seviyeye ulaştığı durumlarda en çok tercih edilen nakil yöntemidir. Tedavi sırasında hasta kemoterapi de gördüğünden; mide bulantısı, kusma, baş dönmesi, ishal, ateş gibi yan etkiler görülmektedir.

İlik nakli sonrasında 3 ay boyunca hastanın vücudu enfeksiyonlara açık durumdadır. Bu nedenle bu süreçte hasta doktor tarafından yakın takipte olmalıdır. Bağışıklık sisteminin güçlenmesi 6 ayı bulabilir ve 1 yıl dolduğunda hastanın bağışıklık sistemi normale yakın bir seviyeye yükselir. İlik nakli risklerini minimuma indirmek için, tedavi sonrasında hastanın yaşadığı ortam çok temiz olmalı ve sürekli takip altında olmalıdır. Bu süreçte enfeksiyon oluşma riski bulunduğundan, kişi evcil hayvan besliyorsa bunlar hastanın bağışıklık sistemi normale dönene kadar evden uzak tutulmalıdır. Onun yanı sıra ilk üç aylık süreçte eve dışarıdan biri gelmemeli ve hasta başkaları ile yakın temas kurmamalıdır. Kan hastalıkları tedavisinde yapılan ilik nakli, gelişen teknoloji ile risklerini minimuma indirmiş durumda olduğundan başarı oranları da aynı doğrultuda artmaktadır.