İlik

Kemik iliği, vücudumuzdaki büyük kemiklerin içerisinde en merkezdeki doku olarak bilinmektedir. Vücut ağırlığının %4’lük kısmını oluşturan kemik iliğinin tamamı sağlıklı bir yetişkinde ortalama olarak 2.6 kg olmaktadır.

İlik Çeşitleri Nelerdir?

Toplamda 2 çeşit ilik bulunmaktadır. İlik çeşitleri kırmızı ve sarı olmak üzere ikiye ayrılır. Kırmızı ilik, süngerimsi kemikte yer alır ve akyuvar, alyuvar ile trombosit üretimini üstlenmiştir. Sarı ilikte ise bazı akyuvarlar üretilmektedir ayrıca içerisi yağ hücresi ile dolu olduğu için sarı renkte olduğu bilinmektedir. Her iki ilik çeşidinde de milyonlarca kılcak kan damarı bulunmaktadır.

Doğumdan sonra ilk olarak tüm kemik ilikleri kırmızı olmaktadır. Zamanla vücuttaki kırmızı ilikler sarıya dönüşür ve sarı ilik oranı yıllar geçtikçe artar. Kırmızı ilikler genellikle yassı kemiklerde yani kaburga, kürek ve kafatası gibi kemiklerde bulunmaktadır. Sarı ilikler ise uzun kemiklerin ortasında kalan boşlukta bulunur. Sarı iliklerin sayısı ile kırmızı iliklerin sayısı sağlıklı bir vücutta genellikle aynı olsa da, vücut kan kaybettiği zaman sarı iliklerin bir kısmı da kırmızı iliğe dönüşür böylece kan üretiminin de hızlanması sağlanır. Ayrıca kemik iliği içerisinde 3 çeşit kök hücre bulunmaktadır.

İlik Hastalıkları Nelerdir?

Kemik iliği oldukça önemli bir dokudur ve kemik iliği hastalıkları da oldukça ciddidir. Bu hastalıklara verilebilecek en büyük ve en yaygın örnek kemik iliği kanseridir. Kemik iliği kanserinde alyuvar, akyuvar ve kan pulcukları üretiminde azalma görülür. Bu da vücudun sürekli olarak enfeksiyon kapmasına neden olur. Eğer zamanında tedavi edilmezse ölümle sonuçlanabilmektedir. Ancak günümüzde gelişen tıp sayesinde kolaylıkla kemik iliği nakli yapılmaktadır. Kemik iliği nakli sayesinde hastalık ileri seviyelerde olsa bile iyileşme olasılığı oldukça yüksektir. Kemik iliğinde yer alan kan hücrelerinin kanser hücresine dönüşmesiyle de kan kanseri yani lösemi hastalığı olmaktadır. Lösemi de kemik iliği kanseri gibi tedavisi olan bir hastalıktır.

Kemik iliğinde meydana gelen hastalıkların teşhisi için kemik iliğinden bir iğne ile örnek alınmaktadır. Böylece gerekli testler yapılır ve hızlı bir şekilde hastalık belirlenir. Kemik iliğindeki hastalıklardan kaynaklı olan kanser türlerinde kemoterapi ve radyoterapi oldukça başarılı sonuçlar vererek kanser hücrelerini öldürmektedir. Fakat bu iki tedavi yöntemi bir yandan bağışıklık sistemine zarar verdiği için mutlaka bir yandan da ilaç tedavisi uygulanmalıdır.

İlik Nakli Nasıl Yapılır?

Kan kanseri ülkemizde çok yaygın görülen hastalıklardan bir tanesidir. Erken teşhis edilirse kemoterapi ve ilaç tedavisiyle çok kısa bir süre içerisinde tedavi edilebilmektedir. Ancak geç fark edilirse ve hastalık ilerlediyse ilik nakli yapılması gerekebilir. Bunun sonucunda ilik nakli nasıl yapılır diye merak edilebilmektedir. Günümüz teknolojisi ve tıp şartları göz önüne alınırsa artık ilik naklinin oldukça kolay bir şekilde yapıldığını ve donör konusunda da şartların geliştiğini söyleyebiliriz.

İlik Nakli Evreleri

Hastanın ilik nakli gerçekleşmesi için ilk olarak gereken kan testleri yapılır. Bunun üzerine bazı doku testlerinin ve biyopsinin de yapılması gerekmektedir. Ardından hasta için uygun bir donör arayışı başlar. Bu evrede hastanın kardeşi olup olmadığı çok önemlidir zira dokular kardeşler ile aynı yapıda olmaktadır. Yani en uyumlu doku kardeşlerimize ait dokulardır. Fakat ilik nakli yapılacak hastanın kardeşi yoksa dokuları uygun olan başka donörler de kullanılabilmektedir. Eğer ailenin durumu çocuk için müsaitse de yeni bir kardeş fikri düşünülebilmektedir. Çünkü yeni doğan kardeşlerde bulunan göbek bağının plasentası oldukça güçlü kan hücreleri içerir ve bu da kemik iliği nakli için uygundur.

Hastaya uygun bir donör bulunduktan sonra öncelikle vericiye ameliyat ortamında genel anestezi yapılmaktadır. Ardından özel iğneler kullanılır ve vericinin kemik içine girilir. Bu evrede alıcıya yetecek kadar ilik alınması gerekmektedir. Zira gereğinden fazla ilik almak bazı durumlarda vericiye zarar verebilmektedir. İlik alma işlemi özel iğneler ile tamamlandıktan sonra özel tüplerde saklanır.

Bu işlemlerin ardından hastaya damar yolu açılır ve donörden alınan kemik iliği damar yolundan hastaya verilir. Böylece ilik nakli tamamlanmış olur.

İlik naklinden sonraki ilk 3 hafta oldukça önemlidir. Bu süreçte eğer ilik hastaya uyumlu olmazsa, bunu bazı belirtiler ile gösterir böylece müdahale gerçekleşir. Böyle bir durum söz konusu olduğu için ilik naklinden sonra hastanın gözetimde tutulması gerekmektedir. Eğer 3 haftanın sonunda herhangi bir sorun oluşmazsa, kök hücreler adaptasyonu bitirir ve kan yapımına başlar. Bu süreçten sonra ise hasta yavaş yavaş iyileşir ve genellikle 1 yıl içerisinde tamamen sağlığına kavuşur.

İlik Nakli Bağışı

İlik nakli kan kanseri için oldukça önemli ve başarılı bir tedavi yöntemi olarak bilinmektedir. Ancak ilik nakli yapılması için dikkat edilmesi gereken pek çok durum bulunmaktadır. Bunlardan az sonra detaylı olarak bahsedeceğiz. İlk olarak ilik nakli bağışı çeşitlerinden söz edeceğiz.

İlik nakli temel olarak 2 farklı tür barındırmaktadır. Bunların ilki otolog kemik iliği naklidir. Bu yöntemde kişinin kendi kemik iliğindeki kök hücreler sağlıklıyken toplanıp dondurulur. Ardından ihtiyaç duyulduğu zaman tekrar hastaya nakil edilir. Diğeri ise allojenik kemik iliği naklidir. Farklı bir kişiden yani donörden kök hücre alınarak nakil edilmesi anlamına gelen bu yöntemde genellikle hastanın kardeşleri ile arasında uyum olmaktadır. Ancak hastanın kardeşi yoksa yeni bir uyumlu donör aranmaktadır. Günümüzde bu durum için doku ve kan bankaları kullanılır. Bu noktada doku uyumu çok önemli olmaktadır. Çünkü doku uyumsuzluğu olursa nakilden olumlu bir sonuç alınamaz.

İlik Nakli Bağışı Riskleri

İlik nakli bağışı aslında çok riskli bir durum değildir. Özellikle vericiler bu durumdan biraz korkarak ilik nakli bağışı risklerini araştırırlar. Ancak nakil işleminin vericiye herhangi bir zararı olmamaktadır. Kemik içerisinden kök hücreler alınırken kişiye özel iğneler kullanılır ve vericinin kök hücrelerinin çok küçük bir kısmı alınır.

Risk durumu yalnızca doku uyuşmazlığı durumlarında olabilmektedir. Bu da hastanın yaşayacağı problemlerdir. Mesela, nakil edilen kök hücreler kendi bağışıklık hücrelerini oluşturduktan sonra bu hücreler doku uyuşmazlığı sonucunda vücuttaki sağlıklı hücrelere saldırabilir. Bu durumun oluşmaması için doku uyuşmazlığının olmaması gerekir bu yüzden de gerekli doku testlerinin titizlikle yapılması çok önemlidir. Bahsettiğimiz durumun tam tersi de olabilir. Yani ilik nakli bağışından sonra vücuttaki sağlıklı hücreler yeni gelen kök hücreleri yabancı madde olarak gördüğü için yok etmeye çalışabilir. Aynı şekilde bu da sadece doku uyuşmazlığı olduğu zaman gerçekleşir. Nedeni ise vücuttaki bağışıklık sistemimizin yabancı maddeleri ve hücreleri yok etme görevinin olmasıdır.

Bahsettiğimiz durumlar haricinde ilik nakli bağışının pek riski bulunmamaktadır. Yan etkileri olsa da bu yan etkiler çok kısa süreli olacak yan etkilerdir. Bu nedenle herhangi bir sorun bulunmamakta ve güvenle ilik nakli bağışı yapılabilmektedir.

İlik Nakli

İlik nakli, kan kanseri tedavisi gören hastalarda ilaç ya da diğer tedavilerden yanıt alınamadığında baş vurulan bir yol olarak bilinmektedir. Çocukluk çağında bu hastalığa yakalanan hastalara genellikle öncelik olarak ilaç tedavisi uygulanmaktadır. Eğer 3 yıl sonucunda kemoterapiden yanıt alınamazsa da ilik nakli mecbur olmaktadır. Ancak araştırmalara göre 3 yıl süresince uygulanan kemoterapiden %85 oranında başarı elde edilmektedir. Yani ilik naklini son çare olarak düşünebilirsiniz. İlik nakli ile kan hücrelerinin yapımı sağlayan ana kök hücreler hastaya verilir. Böylece de kan yapımı sağlanır.

İlik Nakli İçin Ana Kök Hücreleri Kimlerden Alınır?

İlik naklinin yapılabilmesi için ilk önce doku gruplarının aynı olması gerekmektedir. Bu konuda en büyük uyum kardeşler arasında gerçekleşir. Bazı durumlarda ailenin diğer bireyleriyle de uyum sağlanabilmektedir. Eğer hastanın kardeşi yoksa doku grupları aynı olan ancak akraba olmayan vericilerden de kemik iliği nakli yapılabilmektedir. Ancak bu oldukça uzun bir süreçtir zira uyum sağlayacak bir doku bulması uzun sürebilmektedir. Bazı aileler sağlıklıyken çocuklarının kemik iliği dokusunun alınmasını ve kan kanserine karşı önlem alınmasını talep ederler. Eğer hastanın sağlıklıyken dokusu alındıysa, hastalık durumunda bu doku da ilik nakli olarak kullanılabilmektedir. Son olarak hastanın yeni doğan kardeşinin göbek kordonu bağının zengin plasentasından da yararlanılabilmektedir.

İlik Nakli Nasıl Yapılır?

Kemik iliği alınacak olan hastaya ilk olarak genel anestezi yapılır. Ardından özel iğneler ile kemik içine girilir ve kemiğin içinden gerekli olan ilik çekilir. Daha sonra alınan kök hücreler, hastaya damar yolu ile verilir. Genellikle kemik iliği alınan kişiler yani donörler bu konuda endişe yaşarlar ancak kök hücrelerinin çok küçük bir kısmı alındığı için bu işlemin herhangi bir sakıncası bulunmamaktadır. Güvenli bir şekilde nakil işlemi gerçekleştirilir. Nakilden sonraki 3 hafta içerisinde enjekte edilen ana kök hücreler, kan yapımına başlar ve ilk sonuçlar alınmaya başlanır. İlik nakli sonrası alıcıda bir sorun yaşanmaması için 6 ay kadar koruyucu tedaviler uygulanmakta ve böylece herhangi bir sorun da yaşanmamaktadır.

İlik naklinin yan etkileri çok fazla olmasa da bazen uyum sorunu yaşanabilmekte ya da iyileşme olsa da hastalık kendini yenileyebilmektedir. Böyle durumların doktor kontrolü altında gerçekleşmesi ve iyileştikten sonra da mutlaka düzenli aralıklarla kontrole gidilmesi oldukça önemlidir.

İlik Kanseri

İlik kanseri, akyuvar hücrelerinin normal düzeyin üzerinde çıkması ile kendini gösteren bir kanser çeşidi olarak bilinmektedir. Kan hücrelerinin artması ile başlayan ilik kanseri oldukça yaygın görülen kanser çeşitlerinden bir tanesidir. Kemik iliğinde üretilen kan hücrelerinin artmasının pek çok nedeni bulunabildiği gibi bu artış kendiliğinden de olabilir ve lösemi adı da verilen ilik kanserine yol açar.

İlik kanseri yetişkinleri çocuklara göre 10 kat daha fazla etkileyen bir kanser çeşididir ve erken teşhis ile müdahale edildiğinde iyileşme oranı oldukça yüksektir. Eğer hastalık hızla ilerliyorsa akut ilik kanseri ve yavaş ilerleme varsa da kronik ilik kanseri adı verilmektedir.

İlik Kanseri Neden Olur?

İlik kanseri kendiliğinden olabileceği gibi az sonra söz edeceğimiz sebeplerden dolayı da meydana gelebilmektedir. Bu sebeplerin en yaygın olanlarından biri aşırı derecede radyasyona maruz kalmaktır. Günümüzde telefon ve bilgisayar kullanımının artması bu durumun en büyük nedenidir. Ayrıca kimyasal maddelerin etkisi altında kalmak, genetik faktörler ve down sendromu gibi de nedenler bulunmaktadır. Hastanelerde yapılan kan testleri sonucunda ortaya çıkan ilik kanserinin nedeni de bu testler ile az çok belirlenebilmektedir. Ancak her zaman kesin nedeni bulmak mümkün olmamaktadır. Teşhis konduktan sonra hastalığın derecesine göre hızlı bir şekilde tedavi yöntemleri belirlenir. Hastanın bu dönemde moralinin yüksek tutulması oldukça önemli bir faktördür.

İlik Kanseri Belirtileri

Hastalık ne yazık ki ilk evrelerde kendini belli etmemektedir. Ancak bir süre geçtikten sonra bazı belirtiler ile hastalığın anlaşılması mümkün olabilmektedir. İlik kanseri belirtileri şu şekildedir; halsizlik, sık sık enfeksiyon kapmak, özellikle diş etlerinde kanamaların artması, vücutta morlukların meydana gelmesi, böbrek rahatsızlıkları, bulantı ve kusma. Bu belirtiler arasından özellikle kanamalar çok sık meydana gelmektedir. Diğer belirtiler başka hastalıkların da habercisi olabileceği için çok fazla önemsenmez fakat özellikle diş etlerinde ya da burunda meydana gelen kanamaların ciddiye alınması gerekmektedir. Tüm kanser çeşitlerinde olduğu gibi ilik kanserinde de en önemli şey erken teşhistir. Hastalığın tedavisi erken teşhisle mümkün olduğu için bu belirtileri dikkatlice takip etmek ve bir ya da birkaç tanesi yaşanılıyorsa hemen bir doktora görünmek çok önemlidir.

İlik Kanseri Belirtileri Nelerdir?

İlik Kanseri Belirtileri

İlik kanseri bir dokuda bulunan hücrelerin belirli bir düzen içerisinde bölünmemesinden ve bir anda çoğalmasından ortaya çıkmaktadır. Kanser türleri arasında en tehlikeli olan türlerden biri olan ilik kanseri belirtileri erken fark edilirse hastalığın tedavisi mümkün olmaktadır. Eğer hastalık çok ilerlediyse de kemik iliği nakli gibi işlemler ile tedavi mümkün olabilmektedir. Ancak dediğimiz gibi az sonra da söz edeceğimiz ilik kanseri belirtilerini takip etmek ve erkenden doktora gidip teşhil konulmasını sağlamak hastalık sürecinde büyük rol oynamaktadır. Şimdi bu belirtilerden bahsedeceğiz.

İlik Kanseri Belirtileri Nelerdir?

Çocuklarda ve yetişkinlerde ilik kanseri belirtileri birbirinden farklı olabilmektedir. Ancak genel olarak benzer belirtilerin yaşandığını söyleyebiliriz. İlk belirti olarak halsizlikten bahsedebiliriz. Halsizlik pek çok hastalığın genel belirtisi olarak bilindiği için çok önemsenmemektedir. Ancak oldukça önemli bir belirtidir. Genellikle hastalığın ilk 2-3 haftasından sonra yoğun bir şekilde bitkinlik hissi kendini göstermektedir. Eğer yaşadığınız bitkinlik ve halsizlik hissi günlük işlerinizi etkileyecek boyuta geldiyse mutlaka bir doktora görünmelisiniz. İkinci belirti olan çabuk yorulma da ilk belirtiye benzerdir. Aynı şekilde günlük işlerinizi etkileyecek kadar çabuk yoruluyorsanız bu durum da hastalık habercisi olabilir ve hemen doktora görünmeniz gerekebilir.

Diğer bir belirti ise yüksek ateştir. Çocuklarda ilik kanseri belirtilerinden neredeyse en belirgini olan yüksek ateş, yetişkinlerde de görülebilmektedir. Eğer gerekli tedavi yöntemleri uygulandığı halde günlerce geçmeyen yüksek ateş sorunu ile karşı karşıya gelinirse yine mutlaka doktor kontrolü altına alınmalıdır. Yüksek ateşin ilik kanseri ile ilişkisi de, kanserin vücudun bağışıklık sistemini ciddi oranda etkilemesidir. Eğer bağışıklık sistemi güçlü olmayan bir vücutta yüksek ateş problemi varsa, bunu geçirmek de mümkün olmayacaktır. Özellikle bebeklerin bağışıklık sistemi yetişkinlere ve çocuklara göre daha güçsüz olduğu için bebeklerde ilik kanseri belirtilerinin en yaygın olanı yüksek ateş olmaktadır. Aynı şekilde burun ve diş eti kanamaları da ilik kanseri olan bir hastada sıkça görülür ve oldukça yoğun olur. Böyle bir durumda da doktora başvurulması oldukça önemlidir. Hatta vücudun başka bölümlerinde de kanamalar görülebilir. Ek olarak nedensiz morarmalar ve küçük kan toplamaları ilik kanserinin belirtileri arasında yer almaktadır.