Kemik iliği nakli nedir nasıl yapılır?
İnsanlarda erken yaşta ortaya çıkan lösemilerde özellikle çocuklarda ilaç ile tedavi yoluna gidilmektedir. Bu süreçte çocuğa ilacın yanında kemoterapi tedavisi uygulanmaktadır. Çocuklarda başarı oranı %85 civarındadır. Ancak çocuğun ilaç ve kemoterapi tedavisine yanıt vermediği durumlar olabilmektedir. Bu gibi vakalarda ilik nakli uygulanmaktadır.
Vücutta kan hücrelerinin yapımı için çalışan kök hücreler vardır. Bu kök hücreler sağlıklı bir verici (donör) kişiden alınarak hastaya nakledilmektedir. Hastaya nakledilen kök hücreler vücutta çalışmaya başladıktan sonra kendi başlarına kan hücreleri üretmeye başlarlar ve bu yeni üretilen kan hücreleri ile hasta sağlığına kavuşur.
Kemik iliği nakli için donör (verici) kişinin sağlaması gereken bir takım gereklilikler vardır.
Kemik iliği nakli için HLA adı verilen doku gruplarının uyması şarttır. Doku grubu (HLA) genelde kardeşlerle sorunsuz uymaktadır. Bazen doku grubunun (HLA) diğer aile bireyleri ile de uyduğu görülmektedir. Bu her zaman olan bir durum değildir. Doku grubunun diğer aile bireyleri ile veya aile dışında birisi ile uymasına allojenik denir. İngilizcesi “allogeneic” olarak geçer.
Lösemi hastasına kardeşinden veya yakın akrabalarından uygun doku bulunamaması durumunda Kemik İliği Doku Bankası aracılığı ile akraba olmayan kişilerden uygun doku araması yapılır. Doku gruplarının uyması durumunda doku bankasında eşleşen kişiden ilik nakli yapılır.
Lösemi hastalarının eğer daha önce alınmış kemik iliği var ise (kemik iliği önce alınarak dondurulmuş ve saklanmış ise) bu ilik de hastaya kemik iliği nakli için kullanılabilir.
Hastaya ilik nakli yapılırken uygulanabilen bir diğer yöntem de hastanın damarlarında mevcutta dolaşan kök hücreler özel yöntemlerle toplanarak bunlardan ilik naklinin yapılmasıdır.
Lösemi hastası çocuğun kardeşi varsa ve bu kardeşin göbek kordonu kanı saklanmış ise bu kanda bulunan kök hücreler kullanılarak da ilik nakli yapılabilmektedir. Burada önemli olan şey göbek kordonu kanının düzgün biçimde alınıp uygun ortamlarda saklanmasıdır. Uygun ortamlarda saklanmayan göbek kordonu kanı ne yazık ki kullanılamamaktadır. Kardeşi olmayan çocukların anne-babaları yeni bir çocuk yaparak bu yeni doğan çocuğun göbek kordonu kanı ile lösemi hastası çocuğa gerekli olan kök hücreleri sağlayabilmektedirler.
Tıp her gün gelişmekte ve kök hücre alanında büyük devrimler gelmektedir. Daha önce mümkün olmayan yeni kapılar açılmakta ve lösemi hastalarına umut ışığı olmaktadır. Bu gelişmeler herkes için uygulanabilir olana kadar sabretmek ve morali yüksek tutmak çok önemlidir.